İBRANİCE İMLÂ
כּֽתִיב עִבְרִי -Ktîv İvrî
İbranice, kaynaklar, genelde üç
tür imlâ türünden bahsetseler de aslında dört tür imla kullanmaktadır:
- 1. KTÎV HASER (כתיב חסר)-NOKTASIZ İMLÂ,
- 2. KTÎV MENÛKKÂD (כתיב מנוקד)-NOKTALI İMLÂ,
- 3. KTÎV MÂLÊ (כתיב מלא)-TAM İMLÂ,
- 4. KTÎV MEÔRÂV (כתב מעורב)-KARMA İMLÂ.
Söz konusu edilmeyen imlâ türü,
karma imlâdır. Konunun daha iyi anlaşılması için, söz konusu imla türleri
hakkında açıklamada bulunalım:
- 1. KTÎV HASER (כתיב חסר)-NOKTASIZ İMLÂ:
Noktalama işaretlerini
kullanmadığı için bu imlâ sistemine “Ktîv hasar” denilmektedir. Bu imlâ şekli
ilk imlâ şeklidir. Sinagoglarda bulunan Tevrat ruloları bu tür imlâ ile
yazılmıştır. Bununla birlikte bu imla şekli, günümüzde bile bazı gazetelerde ve
kitaplarda kullanılmaktadır.
- 2. KTÎV MENÛKKÂD (כתיב מנוקד)-NOKTALI İMLÂ:
Bu sistem, noktalama işaretlerini
kullandığı için “Ktîv menûkkâd” olarak adlandırılmıştır. Amaç, okura, metni doğru
okuma imkânı sağlamaktadır. Özellikle İbranice’ye yeni başlayanlar için, bu
sistem zorunludur. Aksi halde, noktalama işareti olmadan metni doğru okumaları
olası değildir. Yahudîler, günlük yaşamlarında bu noktalama işaretlerini
kullanmazlar. Bununla birlikte, özellikle farklı okunmaya açık olan ve yabancı
dilden geçmiş bulunan sözcüklerin doğru okunmasını sağlamak için, noktalama
işaretlerini kullanmak kaçınılmaz olabilmektedir. Özellikle dini metinler söz
konusu olduğunda, doğru anlayabilmek için, metnin doğru okunması şarttır. Bu
yüzden Yahudî Kutsal Kitabı, noktalı olarak basılmaktadır. Yine çocuk
kitapları, yabancıların İbranice’yi öğrenmesini sağlayan gramer ve okuma
kitapları, noktalı olarak yazılmaktadır.
- 3. KTÎV MÂLÊ (כתיב חסר)-TAM İMLÂ:
Bu, sistem, bu gün İsrail’de en
yaygın olarak kullanılan sistemdir. Daha önceden de belirttiğimiz üzere,
noktalama işaretlerini sözcüklere yerleştirmek hem zor hem de vakit alıcı bir
iştir. Bu yüzden, noktalama işaretleri yerine, “Alif, He, Vav, Yod-א,ה,ו,י” harflerini
seslendirici olarak kullanmak daha kolaydır.
Örneğin, aşağıdaki sözcükler,
incelediğimiz sözcükler doğrultusunda şöyle yazılmaktadır:
|
Türkçe
|
Transkripsiyon
|
Ktîv Haser
|
Ktîv Menûkkâd
|
Ktîv Mâlê
|
|
Cesaret
|
Omets
|
אמץ
|
אֹמֶץ
|
אומץ
|
|
Hava
|
Avîr
|
אויר
|
אֲוִיר
|
אוויר
|
|
Dağıtım
|
Haluka
|
חלקה
|
חֲלֻקָּה
|
חלוקה
|
|
İki
|
Şnayim
|
שנים
|
שְׁנַיִם
|
שניים
|
Yukarıdaki örnekler dikkatlice
incelendiğinde, kubuts
ve Holam- ֻ- ׂ yerine sadece וharfini kullanmaktadır. Okur,
buradan ו harfinin yerine göre aynı zamanda hem וּ hem deוֹ kullanıldığını bilmek zorundadır. İbranice’yi iyi bilen biri bu
seslileri doğru okumakta zorluk çekmez. י ve ה harfleri için de aynı durum söz konusudur. Bu sistemin hızlı
yazı yazmadaki önemi tartışılamaz. İşte bu yüzdendir ki, bugün egemen olan
sistem budur.
- 4. KTÎV MEÔRÂV (כתב מעורב)-KARMA İMLÂ.
Bununla birlikte bu yazı sistemi
de özellikle öğretim amaçlı eserlerde yeterli değildir. Ktîv Mâlê ile birlikte
geleneksel İbranice yazım sisteminden uzaklaşıldığı için yeni yazım sistemini
işlevsel bir duruma getirmek üzere Karma İmlâ sistemi benimsenmiştir. Karma
sistem, noktalama işaretlerinin Ktîv Mâlêye uyarlanmasından başka bir şey
değildir. Aşağıdaki tablo, bütün yazı sistemlerini birlikte sunmaktadır.
|
Noktasız-Noktalı
Geleneksel İmla
Ktîv
Haser – Ktîv Menukkad
(כתיב מנוקד - כתיב חסר)
|
Noktasızİmla
Ktîv
Mâlê
(כתיב מלא)
|
Karma
İmla
Ktîv
Meôrâv
(כתב מעורב)
|
|
בֹּקֶר –בקר = Boker:Sabah.
|
בוקר
|
בּוֹקֶר
|
|
דִּבּוּר –דבור = Dibbûr:Konuşma,söz,arı.
|
דיבור
|
דִיבּוּר
|
|
תִּזְמֹרֶת- תזמרת = Tizmoret:Orkestra.
|
תזמורת
|
תִזמוֹרֶת
|
|
חָכְמָה - חכמה = Hôhmâ:Bilgelik,hikmet.
|
חוכמה
|
חוֹכמָה
|
|
מָעֳמָד –מעמ = Môâmâd:Duruş, konum.
|
מועמד
|
מוֹעֳמָד
|
|
קָטְבִּי- קטבי = Kôtbî:Kutba ait.
|
קוטבי
|
קוֹטבִּי
|
|
מְדֻבָּר-מדבר=Medubbar: Hk. konuşulan şey.
|
מדובר
|
מְדוּבָּר
|
|
מְעֹרָב-מערב=Meôrav:Karma, karışık.
|
מעורב
|
מְעוֹרָב
|
|
צָהֹב-צהב=Tsâhov:Sarı, solgun.
|
צהוב
|
צָהוֹב
|
|
צהובה
|
צְהוּבָּה
|
İbranice, son zamanlarda, ו veי harflerini sessiz olarak, kullanmak istediğinde, onları sesli
olarak kullanımlarından ayırd etmek için, söz konusu harfleri iki kez
yazmaktadır. Aşağıdaki sözcükler, ו ve י harfinin sessiz olarak kullanılmalarına örnek teşkil etmektedir:
|
Sözcük Anlamı
|
Transkripsiyon
|
Eski İmlâ
|
Yeni İmlâ
|
|
Niyet
|
Kavvânâ
|
כַּוָּנָה
|
כּוָּונָה
|
|
Ümit,
beklenti
|
Tikvâ
|
תִּקְוָה
|
תּקְוָוה
|
|
Yorgun
|
Ayêf
|
עָיֵף
|
עָיֵיף
|
|
Ümit,
beklenti
|
Tsipiyyâ
|
צִפִּיָּה
|
צִיפִּיָּיה
|
Yeri gelmişken hemen belirtelim
ki, İbranice Sözlükler, çoğunlukla, Eski İmlâ’yı kullanmaktadır. İnternet
ortamında özellikle Babylon Yeni İmlâyı eskisi ile birlikte vermeye özen göstermektedir.
Sonuç:
Amacımız, okurlara, İbranice’yi
en kısa zamanda ve kendi başlarına öğretmektir. Bu yüzden, İbranice İmlâ
konusunda okurların karşılaşacağı her durumu dikkate almak zorundayız. Bugün
İbranice dört imla şeklini kullanmaktadır. Biz de bu dört imlâ şeklini yeri
geldikçe kullanacağız. Yine hiçbir zaman unutmamak gerekir ki, amaç, tıpkı
Arapça’da olduğu gibi, metinleri noktalama işaretleri olmadan okumaktır.
Derslerimizde ilerledikçe, noktalama işaretlerini azaltmaya çalışacağız.
(Hazırlayan: Prof. Dr. Salih
Akdemir)
